Սահմանումներ
Սոցիալական դերերը հասարակության կողմից անձանց նկատմամբ ակնկալվող վարքագծի ձևերն են, որոնք կապվում են որոշակի սոցիալական կարգավիճակների հետ: Սոցիալական դերերը ուղղորդում են անձանց փոխհարաբերությունները և ապահովում սոցիալական կարգը՝ սահմանելով, թե ինչպես պետք է մարդիկ գործեն տարբեր իրավիճակներում՝ ելնելով իրենց կարգավիճակից, ինչպիսիք են ընտանիքի անդամ, աշխատակից, ընկեր և այլն:
Հիմնական տեսություններ և տեսաբաններ
Սոցիոլոգիայում սոցիալական դերերի ուսումնասիրությանը զգալիորեն նպաստել են մի շարք հիմնական տեսություններ և տեսաբաններ:
-
Ջորջ Հերբերտ Միդի սիմվոլիկ ինտերակցիոնիզմ: Միդը պնդում էր, որ սոցիալական դերերը ձևավորվում են սոցիալական փոխգործակցության միջոցով: Նա ներմուծեց «ինքնություն» հասկացությունը, որը բաղկացած է «Ես»-ից և «ինձ»-ից: «Ինձ»-ը ներկայացնում է հասարակության ակնկալիքները, որոնք ազդում են անձի վարքագծի վրա:
-
Ռոբերտ Մերտոնի դերերի տեսություն: Մերտոնը ուսումնասիրեց դերերի համատեքստում առաջացող հակասությունները և կոնֆլիկտները: Նա նշում էր, որ մարդիկ հաճախ բախվում են դերային կոնֆլիկտների, երբ տարբեր սոցիալական դերերի պահանջները հակասում են միմյանց:
-
Թալքոթ Պարսոնսի կառուցվածքային ֆունկցիոնալիզմ: Պարսոնսը պնդում էր, որ սոցիալական դերերը կարևոր են սոցիալական համակարգի կայունության համար: Ըստ նրա, յուրաքանչյուր դեր ունի իր ֆունկցիան, որը նպաստում է հասարակության ներդաշնակությանը և համակարգի արդյունավետությանը:
-
Էրվինգ Գոֆմանի դերի վերլուծություն: Գոֆմանը ներմուծեց դերերի «դրամատիկական» մոտեցումը՝ նշելով, որ մարդիկ իրենց սոցիալական դերերը ներկայացնում են որպես դերասաններ բեմում: Նա ուսումնասիրեց, թե ինչպես են մարդիկ տարբեր իրավիճակներում ներկայացնում իրենց դերը և փորձում առաջացնել բարենպաստ տպավորություններ:
Հատուկ և զվարճալի օրինակներ
Սոցիալական դերերի դրսևորումները կարող են արտահայտվել զվարճալի և հետաքրքիր ձևերով: Ահա մի քանի օրինակներ.
-
Հագուստի ընտրությունը: Մի երկրում ընդունված է, որ ղեկավարները հագնում են պաշտոնական հագուստ: Սակայն, եթե ղեկավարն առանց պատճառի գալիս է աշխատավայր՝ հագած կարճ շորտեր և տապաններ, դա կարող է առաջացնել զվարճալի իրավիճակներ և կասկած առաջացնել նրա դերի նկատմամբ:
-
Տանը մնալու հայրը: Տարբեր մշակույթներում հայրերի դերերը կարող են տարբեր լինել: Օրինակ, մի հասարակությունում հոր դերը համարվում է միայն ընտանիքի ֆինանսական ապահովումը, իսկ այլ մշակույթում հայրը կարող է լինել այն, ով խնամում է երեխաներին: Եթե հայրն իր աշխատանքից դուս է գալիս և վերցնում տան խնամքը, դա կարող է զվարճալի և անսովոր դիտվել:
-
Սերվեր և հաճախորդ: Ռեստորաններում սերվերի դերը հաճախ սահմանվում է հաճախորդների սպասարկմամբ: Սակայն, եթե սերվերը սկսում է նստել հաճախորդների սեղանին և խոսել իր անձնական կյանքի մասին, դա կարող է զվարճալի իրավիճակ ստեղծել:
Եզրակացություն
Սոցիալական դերերը կարևոր են հասարակության կարգավորվածության և կարգի պահպանման համար: Տեսաբաններ՝ Միդը, Մերտոնը, Պարսոնսը և Գոֆմանը, կարևոր պատկերացումներ են տվել սոցիալական դերերի դերի մասին հասարակության մեջ: Սոցիալական դերերի դրսևորումները կարող են առաջացնել զվարճալի և հետաքրքիր իրավիճակներ, որոնք ցույց են տալիս, թե ինչպես են մարդիկ իրենց վարքագիծը համապատասխանեցնում հասարակության ակնկալիքներին: Սոցիալական դերերի ուսումնասիրությունը օգնում է հասկանալ, թե ինչպես են հասարակությունները կարգավորում մարդկանց փոխգործակցությունները և ապահովում սոցիալական կարգն ու ներդաշնակությունը:
|