Սահմանումներ
Արժեքները հասարակության կողմից ընդունված իդեալներ և համոզմունքներ են, որոնք ուղղորդում են մարդկանց վարքագիծը և որոշումների կայացումը: Դրանք արտացոլում են այն, ինչը համարվում է կարևոր և ցանկալի տվյալ մշակույթում կամ հասարակությունում: Արժեքները հիմք են հանդիսանում նորմերի, օրենքների և սոցիալական քաղաքականությունների ձևավորման համար, ապահովելով հասարակական կարգն ու բարոյականությունը:
Հիմնական տեսություններ և տեսաբաններ
Սոցիոլոգիայում արժեքների ուսումնասիրությանը զգալիորեն նպաստել են մի շարք հիմնական տեսություններ և տեսաբաններ:
-
Էմիլ Դյուրկհեյմի ֆունկցիոնալիզմ: Դյուրկհեյմը պնդում էր, որ արժեքները կարևոր են սոցիալական համերաշխության համար: Ըստ նրա, հասարակության ընդհանուր արժեքները ամրապնդում են խմբի միասնականությունը և ապահովում սոցիալական կարգը:
-
Մաքս Վեբերի սոցիալ-գործողության տեսություն: Վեբերը կենտրոնացավ արժեքների վրա՝ ուսումնասիրելով, թե ինչպես են դրանք ազդում մարդկանց գործողությունների վրա: Նա առանձնացրեց արժեքային ռացիոնալություն՝ երբ մարդիկ առաջնորդվում են իրենց հավատալիքներով և իդեալներով, նույնիսկ եթե դա ռացիոնալ չէ:
-
Թալքոթ Պարսոնսի կառուցվածքային ֆունկցիոնալիզմ: Պարսոնսը շեշտում էր, որ արժեքները կարևոր են սոցիալական համակարգի կայունության համար: Ըստ նրա, ընդհանուր արժեքները ապահովում են սոցիալական հաստատությունների ներդաշնակությունը և համակարգի արդյունավետությունը:
-
Հովարդ Բեքերի պիտակավորման տեսություն: Բեքերը ուսումնասիրում էր, թե ինչպես են հասարակության արժեքները ձևավորվում և փոխվում: Նա շեշտում էր, որ արժեքները հաճախ պիտակավորում են մարդկանց, և այդ պիտակավորումը կարող է ազդել նրանց վարքագծի վրա:
Հատուկ և զվարճալի օրինակներ
Արժեքների դրսևորումները կարող են արտահայտվել զվարճալի և հետաքրքիր ձևերով: Ահա մի քանի օրինակներ.
-
Նվերներ փոխանակելը: Որոշ մշակույթներում նվերների փոխանակումը կարևոր արժեք է: Սակայն, եթե դուք այլ մշակույթի մեջ նվերներ տալիս եք ոչ ճիշտ ձևով, դա կարող է առաջացնել զվարճալի իրավիճակներ: Օրինակ, Չինաստանում երբեմն ընդունված է նվերը մի քանի անգամ մերժել նախքան ընդունելը:
-
Ժամանակի արժեքը: Որոշ երկրներում, ինչպես ԱՄՆ-ում, ժամանակը մեծ արժեք ունի, և մարդիկ հաճախ շտապում են: Սակայն, իտալական մշակույթում, ժամանակը հաճախ դիտվում է ավելի հանգիստ, ինչը կարող է առաջացնել զվարճալի իրավիճակներ, երբ ամերիկացիները և իտալացիները փորձում են համատեղ աշխատել:
-
Հյուրընկալության արժեքը: Արաբական մշակույթներում հյուրընկալությունը շատ կարևոր արժեք է: Օրինակ, եթե հյուրն անընդունելի ձևով մերժում է հյուրընկալության առաջարկը, դա կարող է դիտվել որպես վիրավորանք և առաջացնել զվարճալի փոխհարաբերություններ:
Եզրակացություն
Արժեքները սոցիոլոգիայի կարևոր բաղադրիչներից են, որոնք ուղղորդում են մարդկանց վարքագիծը և որոշումների կայացումը: Տեսաբաններ՝ Դյուրկհեյմը, Վեբերը, Պարսոնսը և Բեքերը, կարևոր պատկերացումներ են տվել արժեքների դերի մասին հասարակության մեջ: Արժեքների դրսևորումները կարող են առաջացնել զվարճալի և հետաքրքիր իրավիճակներ, որոնք ցույց են տալիս հասարակության արժեքների ազդեցությունը մարդկանց վարքագծի վրա: Արժեքների ուսումնասիրությունը օգնում է հասկանալ, թե ինչպես են հասարակությունները կարգավորում մարդկանց փոխգործակցությունները և ապահովում սոցիալական կարգը և բարոյականությունը:
|